Europejski System Handlu Emisjami (ETS - Emissions Trading System) to kluczowy element polityki klimatycznej Unii Europejskiej, mający na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. ETS, uruchomiony w 2005 roku, jest największym na świecie systemem handlu emisjami i stanowi centralny element strategii UE na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku.
Cel systemu ETS
ETS ma na celu ograniczenie emisji dwutlenku węgla (CO2) i innych gazów cieplarnianych poprzez wprowadzenie limitów emisji i umożliwienie handlu pozwoleniami na emisję. System obejmuje sektory energetyczny, przemysłowy oraz lotnictwo wewnątrz EOG (Europejski Obszar Gospodarczy).
Mechanizm działania ETS
- Kompensacje emisji: Każde przedsiębiorstwo objęte ETS musi posiadać odpowiednią liczbę uprawnień do emisji (EU Allowances - EUAs) odpowiadających jego emisjom. Każde uprawnienie pozwala na emisję jednej tony CO2.
- Handel uprawnieniami: Firmy mogą kupować i sprzedawać uprawnienia na rynku. Przedsiębiorstwa, które zredukowały swoje emisje poniżej przyznanego limitu, mogą sprzedawać nadmiar uprawnień innym firmom.
- Znacząca część uprawnień jest przydzielana poprzez aukcje, co promuje transparentność i konkurencję. Niektóre sektory otrzymują bezpłatne uprawnienia, aby przeciwdziałać ryzyku ucieczki emisji (tzw. carbon leakage).
Fazy ETS
- Faza 1 (2005-2007): Faza pilotażowa obejmująca jedynie CO2 i ograniczoną liczbę sektorów. Był to okres uczenia się i testowania systemu.
- Faza 2 (2008-2012): Włączenie lotnictwa i zwiększenie liczby sektorów oraz wprowadzenie obowiązkowych limitów emisji zgodnych z Protokołem z Kioto.
- Faza 3 (2013-2020): Harmonizacja systemu na poziomie UE, zwiększenie udziału aukcji oraz wprowadzenie bezpłatnych uprawnień dla najbardziej narażonych sektorów.
- Faza 4 (2021-2030): Dalsze zaostrzenie limitów emisji, z większym naciskiem na aukcje oraz wprowadzenie Funduszu Innowacyjnego i Funduszu Modernizacyjnego wspierających nowe technologie i modernizację infrastruktury.
Fundusze wspierające transformację
- Fundusz Innowacyjny - wspiera innowacyjne technologie redukujące emisje gazów cieplarnianych.
- Fundusz Modernizacyjny - pomaga krajom o niższym dochodzie modernizować systemy energetyczne i redukować emisje.
Wpływ ETS
ETS przyczynił się do znacznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w UE, promując efektywność energetyczną i inwestycje w technologie niskoemisyjne. System jest uważany za kluczowe narzędzie w realizacji celów klimatycznych UE, w tym zobowiązań wynikających z Porozumienia Paryskiego.
Przyszłość ETS
ETS będzie ewoluował, aby sprostać ambitnym celom klimatycznym UE. Plany obejmują rozszerzenie systemu na nowe sektory, takie jak transport morski, oraz dalsze zaostrzenie limitów emisji. W planach jest również wprowadzenie mechanizmu granicznego dostosowania emisji CO2 (CBAM), aby chronić europejskie firmy przed nieuczciwą konkurencją z krajów o mniej rygorystycznych przepisach klimatycznych.
ETS jest centralnym elementem polityki klimatycznej Unii Europejskiej, skutecznie łącząc mechanizmy rynkowe z regulacjami, aby promować redukcję emisji i przejście na gospodarkę niskoemisyjną.