Przewodniczący Komisji Europejskiej to jeden z najważniejszych urzędników w strukturach Unii Europejskiej. Jego rola obejmuje zarówno kierowanie Komisją Europejską - organem wykonawczym UE - jak i wpływanie na kształt polityki unijnej. Funkcja ta jest porównywana do roli "premiera" Unii Europejskiej, ponieważ przewodniczący odpowiada za codzienne funkcjonowanie i strategiczny rozwój Wspólnoty.
Wybór i kadencja
Przewodniczący Komisji Europejskiej wybierany jest na pięcioletnią kadencję przez Radę Europejską, czyli szefów państw i rządów państw członkowskich UE, większością kwalifikowaną. Kandydat musi następnie uzyskać zatwierdzenie Parlamentu Europejskiego, co oznacza konieczność zdobycia poparcia większości eurodeputowanych.
Od 2014 roku w procesie wyboru przewodniczącego stosuje się zasadę tzw. spitzenkandidaten - głównych kandydatów wysuwanych przez europejskie partie polityczne przed wyborami do Parlamentu Europejskiego. Ostateczna decyzja nadal należy do Rady Europejskiej, ale Parlament Europejski ma większy wpływ na wybór kandydata.
Kompetencje i obowiązki
Przewodniczący Komisji Europejskiej pełni ważne funkcje zarówno w procesie zarządzania Unią Europejską, jak i w jej relacjach zewnętrznych.
1. Kierowanie Komisją Europejską
Przewodniczący jest zwierzchnikiem kolegium komisarzy, czyli zespołu 27 członków Komisji Europejskiej, którzy odpowiadają za różne obszary polityki UE.
Przewodniczący:
- rozdziela teki komisarzom - przydziela im obszary odpowiedzialności, takie jak polityka klimatyczna, gospodarka czy sprawy zagraniczne,
- nadzoruje prace Komisji - czuwa nad realizacją priorytetów politycznych i programów legislacyjnych,
- reprezentuje Komisję na forum Unii - przewodniczy posiedzeniom Komisji i dba o jednolitość podejmowanych decyzji.
2. Inicjatywa ustawodawcza
Komisja Europejska jest jedynym organem UE, który ma prawo inicjować nowe przepisy unijne.
Przewodniczący:
- decyduje o kierunkach legislacyjnych - ustala priorytety w zakresie tworzenia prawa,
- koordynuje przygotowywanie projektów aktów prawnych, które następnie trafiają do Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej,
- wpływa na realizację strategii politycznych UE, np. w zakresie klimatu, gospodarki cyfrowej czy migracji.
3. Reprezentowanie Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej
Przewodniczący Komisji Europejskiej pełni funkcję jednego z głównych przedstawicieli UE w kontaktach zewnętrznych.
- Spotyka się z przywódcami państw trzecich i reprezentuje Unię na forach międzynarodowych, np. na szczytach G7 i G20.
- Uczestniczy w negocjacjach międzynarodowych, np. dotyczących handlu, klimatu czy bezpieczeństwa.
- Współpracuje z innymi organami UE, takimi jak przewodniczący Rady Europejskiej i wysoki przedstawiciel ds. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
4. Egzekwowanie prawa unijnego
Komisja Europejska odpowiada za nadzór nad przestrzeganiem prawa unijnego przez państwa członkowskie.
Przewodniczący ma wpływ na decyzje dotyczące:
- procedur przeciwko państwom naruszającym prawo UE, np. w przypadku naruszenia zasad praworządności czy reguł jednolitego rynku,
- składania skarg do Trybunału Sprawiedliwości UE, jeśli kraj członkowski nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań traktatowych.
5. Współpraca z Parlamentem Europejskim i Radą UE
Przewodniczący Komisji Europejskiej regularnie uczestniczy w sesjach Parlamentu Europejskiego, gdzie przedstawia priorytety Komisji.
Przewodniczący:
- wygłasza doroczne orędzie o stanie Unii, które określa kierunki polityczne na kolejny rok,
- broni działań Komisji przed europosłami i odpowiadanie na interpelacje poselskie,
- negocjuje budżet UE oraz współpracuje z Radą Unii Europejskiej w zakresie jego realizacji.
Obecny Przewodniczący Komisji Europejskiej
Od 1 grudnia 2019 roku funkcję przewodniczącej Komisji Europejskiej pełni Ursula von der Leyen z Europejskiej Partii Ludowej (EPL). Jest pierwszą kobietą na tym stanowisku w historii Unii Europejskiej. Jej pierwsza kadencja zakończyła się w 2024 roku, po czym została wybrana na kolejną kadencję.
Podczas swojej pierwszej kadencji von der Leyen koncentrowała się na takich priorytetach jak:
- Europejski Zielony Ład, czyli plan osiągnięcia neutralności klimatycznej UE do 2050 roku,
- reakcja na pandemię COVID-19, w tym wspólne zakupy szczepionek dla państw członkowskich,
- wsparcie dla Ukrainy w związku z wojną z Rosją.
Znaczenie funkcji przewodniczącego Komisji Europejskiej
Stanowisko przewodniczącego Komisji Europejskiej jest jednym z najważniejszych w Unii Europejskiej. Jego decyzje wpływają na kierunek rozwoju UE, a także na relacje Unii z resztą świata. To on koordynuje politykę unijną i dba o jej zgodność z interesami wszystkich państw członkowskich. Dzięki swojej pozycji przewodniczący Komisji ma ogromny wpływ na kształt prawa europejskiego, politykę gospodarczą i klimatyczną, a także na spójność i jedność Unii. Jego zdolności przywódcze oraz umiejętność mediacji często decydują o tym, jak Unia radzi sobie z globalnymi wyzwaniami.
Przewodniczący Komisji Europejskiej to jedna z najważniejszych postaci w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej. Jego rola obejmuje kierowanie Komisją Europejską, inicjowanie nowych aktów prawnych, egzekwowanie przestrzegania prawa UE oraz reprezentowanie Unii na arenie międzynarodowej. Funkcja ta wiąże się z dużą odpowiedzialnością, ponieważ to przewodniczący Komisji decyduje o priorytetach politycznych Unii i dba o ich skuteczną realizację. Jego decyzje mają bezpośredni wpływ na życie obywateli UE oraz na przyszłość Wspólnoty jako całości.